Project Description

واحد رادیولوژی

کلمه رادیولوژی از دو واژه رادیو (موج تابش) و لوژی (بیان) تشکیل شده است. به معنی بیان اشعه می باشد. این نوع اشعه، ریز موجهایی می باشند که از هر ماده ای عبور می کنند. و به دلیل پراکنده شدن حتی قابل مشاهده نمی باشد. تنها ماده ای که از آن نمی تواند عبور کند سرب می باشد.در مراکز رادیولوژی و اتاق های رادیولوژی از سرب در دیوار ها برای خارج نشدن اشعه استفاده می شود.رادیولوژی امروزه در تمام مرکز درمانی وجود داشته و در تشخیص بیماری ، درمان و حتی صنعت نیز کاربرد چشم گیری دارد.

افرادی که در مراکز رادیولوژی کار می کنند را رادیولوژیست گویند. رادیولوژیست در واقع به پزشکی گفته می شود که پس از پایان دوره پزشکی عمومی ، تحصیلات خود را در رشته رادیولوژی ادامه می دهد. این افراد به واسطه اطلاعاتی که از شیوه تشخیص و درمان بیماری های مختلف دارند و همچنین تخصصی که در استفاده از روش های تشخیصی و درمانی رادیولوژی دارند ، می توانند به تشخیص دقیق تر ناهنجاری ها و بیماری های مختلف به پزشک متخصص کمک کنند.

 

 

افرادی که در مراکز رادیولوژی کار می کنند

در کنار رادیولوژیست ها در مراکز درمانی افرادی برای کمک به آنها مشغول به کار می باشند که به آنها تکنسین گفته می شود. همین طور شخصی در کنارتکنسین و رادیولوژیست را فیزیکدان پزشکی می نامند که تخصص این افراد در کیفیت و سلامت دوز مناسب دستگاه ها می باشد.

 

دستگاه رادیولوژی

دستگاه های رادیولوژی با توجه به طیف وسیع کاربردهای رادیولوژی از تنوع بسیاری برخوردار هستند. این دستگاه ها عموماً با استفاده از پرتوهای اشعه ایکس تصویربرداری از ناحیه مورد نظر را انجام می دهند. با این حال رادیولوژی صرفاً محدود به استفاده از اشعه ایکس نیست، بلکه در روش هایی مانند MRI  ، سونوگرافی و پزشکی هسته ای از امواج صوتی، مغناطیسی و همچنین رادیواکتیو استفاده می شود.

انواع دستگاه رادیولوژی

به طور کلی انواع دستگاه های رادیولوژی با توجه به نوع و ماهیت استفاده در دسته های زیر تقسیم بندی می شوند:

رادیوگرافی ساده (ثابت و متحرک)

دستگاه رادیوگرافی ساده به منظور ثبت تصاویر رادیوگرافی ساده کاربرد دارند. در نوع ثابت یک اتاق مجزا برای نصب تجهیزات تصویر برداری در نظر گرفته می شود و تکنسین در یک یونیت مجزا تصاویر را ثبت می کند. اما دستگاه های متحرک یا پرتابل را می توان در مواقعی که امکان حرکت دادن بیمار و انتقال به واحد رادیولوژی وجود ندارد استفاده کرد.

• دستگاه های پرتوتشخیصی فلوروسکوپی : این دستگاه ها به ثبت تصاویر متحرک از بخش های مختلف بدن بیمار کمک می کنند. اما با توجه به دوز بالای تابش اشعه ، ریسک بالاتری نسبت به تصویربرداری رادیوگرافی ساده را به همراه دارد.
• دستگاه های توموگرافی یا سی تی اسکن
• دستگاه های ماموگرافی
• دستگاه های رادیولوژی دندان ( پانورکس ساده و پانورکس سفالومتری )

انواع رادیولوژی

انواع رادیولوژی به سه دسته رادیولوژی تشخیصی، رادیولوژی مداخله ای و رادیولوژی درمانی تقسیم می شود. در ادامه این سه نوع توضیح داده خواهد شد.

 رادیولوژی تشخیصی

روش های متعددی برای تصویربرداری رادیولوژی به منظور تشخیص و نظارت بر روند پیشرفت بیماری ها وجود دارد. این روش ها عبارتند از:

اشعه ایکس

 اشعه ایکس یا رادیوگرافی ساده معمولاً به منظور مشاهده بافت های سخت و استخوانی استفاده می شود. در تصاویر بدست آمده از رادیوگرافی ساده ، استخوان ها و بافت های سخت تر به رنگ سفید و با کنتراست بالا نسبت به پس زمینه تیره نمایش داده می شوند. بسیاری از بافت های دیگر بدن به صورت طیف های خاکستری رنگ در این تصاویر مشاهده می شوند. از رادیوگرافی ساده بیشتر به منظور تشخیص شکستگی های استخوان و انسداد در مجاری ادراری استفاده می شود. با این حال، رادیوگرافی از قفسه سینه گاهی می تواند وجود سرطان ریه در بیمار را تشخیص دهد. یکی دیگر از کاربردهای اشعه ایکس در رادیوگرافی، تشخیص بیماری های فک و دندان است.

پرتوهای ضعیف شده اشعه ایکس در ماموگرافی به منظور تشخیص ناهنجاری های بافت پستان مانند تومورها استفاده می شود. برای مطالعه بیشتر در مورد ماموگرافی روی این لینک کلیک کنید.

سی تی اسکن

 مقطع نگاری رایانه ای یا همان سی تی اسکن با استفاده از پرتوهای اشعه ایکس و محاسبات کامپیوتری ، تصویری از سطح مقطع بافت های مختلف بدن از زوایای مختلف ارائه می کند. این روش جزئیات بیشتری نسبت به رادیوگرافی ساده به نمایش می گذارد و به همین دلیل برای تشخیص ناهنجاری های کوچکتر و نیازمند بررسی دقیق تر مورد استفاده قرار می گیرد. در سی تی اسکن گاهی از محلول های ایجاد کننده کنتراست استفاده می شود تا تصویر دقیق تری از بافت مورد نظر حاصل شود. سی تی اسکن یکی از روش های مرسوم تشخیص تومورهای سرطانی در بخش های مختلف بدن است.

ام آر آی

 بر خلاف سی تی اسکن ، در ام آر آی از میدان مغناطیسی به جای اشعه ایکس در تصویربرداری استفاده می شود. این روش نسبت به ام آر آی در تشخیص ناهنجاری ها مانند تومورها در بافت های نرم تر بدن کاربرد دارد. علاوه بر این، در ام آر آی به جای تصویر مقطعی ، می توان تصویری سه بعدی از بافت مورد نظر به دست آورد.

در این روش تصویربرداری از اشعه های فراصوت به منظور ثبت تصویر از قسمت های متحرک بدن استفاده می شود. رایج ترین کاربرد سونوگرافی در تشخیص سلامت جنین در دوران بارداری است. با این حال از این متد در تشخیص سرطان سینه، کارکرد غده تیروئید، و همچنین بیماری های قسمت شکمی استفاده می شود. سونوگرافی بر خلاف روش های تصویربرداری با اشعه ایکس هیچ گونه عارضه ای ندارد.

فلوروسکوپی

 در این روش از پرتوهای اشعه ایکس برای تصویربرداری مداوم و در لحظه از بخش های متحرک بدن مانند حرکت مفاصل استفاده می شود. فلوروسکوپی نسبت به روش های مرسوم رادیولوژی، بیمار را در معرض بیشترین حد تابش اشعه ایکس قرار می دهد.

اسکن پزشکی هسته ای

 تست هایی مانند سنجش تراکم استخوان با استفاده از این روش انجام می شوند. علاوه بر این، از این روش گاهاً با استفاده از مواد رادیواکتیو در درمان بیماری های مختلف از جمله سرطان استفاده می شود.

رادیولوژی مداخله ای

رادیولوژی یکی از مهم ترین ابزارهای درمان مداخله ای در بیماری های مختلف است که جایگزین روش های تهاجمی مانند جراحی می شود. این روش نسبت به درمان های تهاجمی، آسیب، خونریزی و جراحت کمتری دارد و دوره نقاهت بیمار را تا حد زیادی کوتاه می کند. درمان های مداخله ای که توسط رادیولوژی امکان پذیر شده اند عبارتند از:

• از بین بردن انسداد عروق خونی
• از بین بردن لخته های خون و قرار دادن استنت به منظور تسهیل جریان خون در رگ ها
• درمان آنوریسم یا ضعیف شدن قسمت هایی از رگ
• پیشگیری از خونریزی ( امبولیزاسیون عروق )
• قراردادن لوله های تغذیه ( گاستروستومی ) در بیمارانی که توانایی خوردن غذا ندارند.
• بیوپسی یا نمونه برداری آزمایشگاهی از بافت سرطان ( استفاده از سی تی اسکن یا سونوگرافی برای هدایت سوزن نمونه برداری به بافت مورد نظر)
• درمان کمردردهای مزمن

رادیولوژی درمانی یا رادیوتراپی

رادیودرمانی در بیش از 50 درصد از افراد مبتلا به سرطان یک روش مرسوم درمانی است. انتخاب روش درمانی مناسب با استفاده از رادیوتراپی بسته نوع بیماری، علائم و اهداف مورد نظر از درمان متغیر است. این روش ها عبارتند از:

• رادیوتراپی با استفاده از اشعه خارجی (External Beam Radiotherapy)
• جراحی استریوتاکتیک (Stereotactic Surgery)
• درمان با استفاده از اشعه های پروتون (Proton Beam Therapy)

مزایا و معایب رادیولوژی

مزایا و معایب رادیولوژی و آگاهی از آنها مهم است. بنابراین در این قسمت از مقاله عوارض رادیولوژی را بررسی می کنیم. پرتوهای اشعه ایکس با جداکردن الکترون از اتم ها می تواند سبب آسیب به DNA سلول های بدن شود. افرادی که به طور مداوم در معرض پرتوهای اشعه ایکس هستند، ریسک بالای ابتلا به سرطان را تجربه می کنند. استفاده از روش های مختلف رادیولوژی در سنین کودکی و در زنان باردار باید با ملاحظات خاصی صورت گیرد. با این حال تصویربرداری با استفاده از اشعه ایکس مزایای زیادی دارد که می تواند تا حد زیادی در وقت و زمان صرفه جویی کند و به اقدامات درمانی مؤثر کمک کند. به همین علت است که در اتخاذ روش های مختلف رادیولوژی، ارزیابی ریسک ها و منافع توسط متخصصین اهمیت بسیاری دارد.